Zasady kierowania i odpłatności za pobyt

Sprawy związane z kierowaniem do domu pomocy społecznej regulują przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz.1362 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej: „Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.”.

Skierowanie do domu pomocy społecznej wymaga oceny stanu zdrowia oraz uprzedniego ustalenia zakresu możliwości korzystania przez daną osobę z pomocy środowiskowej. Niemożność zapewnienia tych usług w miejscu zamieszkania oznaczać będzie brak możliwości przyznania ich w zakresie niezbędnym do zaspokojenia codziennych potrzeb życiowych oraz konieczność skierowania do domu pomocy społecznej.

Wniosek u umieszczenie w placówce składa się w ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się, a w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej – w OPS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania jej opiekuna prawnego. Pracownik socjalny w terminie 14 dni przeprowadza wywiad środowiskowy i kompletuje dokumenty uzasadniające konieczność skierowania osoby do DPS (m. in. zaświadczenie lekarskie, zaświadczenie o dochodzie, zgodę na umieszczenie i ponoszenie odpłatności). Następnie organ gminy wydaje decyzję o skierowaniu do DPS i całość dokumentów przekazuje do organu gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosty powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej, który wydaje decyzję o umieszczeniu
w domu.

Zasadą jest kierowanie do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu (dostosowanego do rodzaju potrzeb wynikających ze stanu zdrowia lub rodzaju niepełnosprawności osoby kierowanej), zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby zainteresowanej umieszczeniem w placówce. W przypadku braku miejsc w takim domu wnioskodawca wpisywany jest na listę oczekujących. Jeżeli przewidywany okres oczekiwania na miejsce jest dłuższy niż 3 miesiące, osobę – na jej wniosek – kieruje się do innego domu tego samego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej.

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Opłata zostaje ustalona w decyzji wydanej przez organ gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) kierującej do domu pomocy społecznej. Odpłatność ustalana jest do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej: „1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

  1.   mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
  2.   małżonek, zstępni przed wstępnymi,
  3.   gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.”.

Wysokość opłat ponoszonych przez osoby zobowiązane określa ust. 2 przywołanego wyżej przepisu określając, że: „Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

  1.  mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu;
  2.  małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
  3. w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
  4. w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
  5. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.”,

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione
w cytowanym ust. 2.

W pierwszej kolejności koszty pobytu w placówce pokrywa mieszkaniec,
a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka (dochodem tym mogą być alimenty, zasiłek pielęgnacyjny lub renta rodzinna).

Ustalenie wysokości ponoszonej przez konkretnego mieszkańca gminy skierowanego do domu pomocy społecznej opłaty leży w gestii kierownika OPS, który ustala ją w ramach uznania w granicach do 70% dochodu.

Jeżeli mieszkaniec nie jest w stanie uiścić opłat, to obciążają one kolejno małżonka, zstępnych, wstępnych oraz gminę, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Należy zaznaczyć, że opłaty nie dzieli się po równo na wszystkich zobowiązanych, a obciąża się ich w kolejności. Taki podział obowiązków jest nawiązaniem do zasady subsydiarności – jeżeli osoba umieszczona w placówce jest w stanie ponosić koszty pobytu w instytucji, obowiązki osób bliskich i jednostki samorządu terytorialnego nie powstają. Krewni oraz gmina uiszczają opłatę dopiero wtedy, gdy mieszkaniec domu nie jest samowystarczalny. Wysokość opłat nie jest jednolita, będąc zależną w pierwszej kolejności od dochodu mieszkańca. Jeżeli mieszkaniec nie jest w stanie samodzielnie ponosić pełnych kosztów pobytu w placówce, obowiązek spoczywa na jego małżonku oraz zstępnych przed wstępnymi.

Wysokość zobowiązań finansowych ustalona jest w umowie zawartej przez wskazane osoby z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której opłata dotyczy. Wysokość obciążeń zależy od sytuacji dochodowej zobowiązanego (małżonka, wstępnych, zstępnych). Podobne zasady obowiązują przy obciążaniu opłatami za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej, gdy zobowiązany nie jest osobą samotnie gospodarującą. Rodzeństwo osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej nie jest zobowiązane do ponoszenia odpłatności za pobyt w DPS, ale gdy wyrazi dobrowolną chęć wnoszenia opłat, może to robić niezależnie od osiąganego dochodu.

Dobrowolną opłatę za pobyt w DPS danego mieszkańca mogą uiszczać też inne osoby, spoza kręgu osób zobowiązanych. Opłaty te mogą wnosić zarówno osoby spokrewnione (np. kuzyn, ciotka) jak i osoby niespokrewnione z mieszkańcem. Wysokość wnoszonej przez nich opłaty jest dowolna, ustalana przez te osoby (gmina nie ma prawa narzucić wysokości opłaty) i w każdym czasie może zostać zmieniona lub osoba ta może zrezygnować z jej wnoszenia.

Zgodnie z zasadą pomocniczości zobowiązania finansowe w ostatniej kolejności spoczywają na gminie będącej gminą miejsca zamieszkania osoby umieszczonej w DPS.